તમે ઘણા શિવ અને વિષ્ણુ મંદિરો જોયા હશે, પરંતુ શું તમે ક્યારેય સાસ બહુ મંદિર વિશે સાંભળ્યું છે? સાસ-બહુ નામ સાંભળીને તમારા મનમાં એક જ પ્રશ્ન આવ્યો હશે કે આવા મંદિરો ક્યાં આવેલા છે. તમને જણાવી દઈએ કે, આ મંદિર રાજસ્થાનના ઉદયપુરમાં આવેલું છે. વાસ્તવમાં મંદિર સહસ્ત્રબાહુ તરીકે ઓળખાય છે, પરંતુ લોકો આ મંદિરને સાસ-બહુના નામથી ઓળખે છે. ચાલો આજે આ લેખમાં આ મંદિર સાથે જોડાયેલી કેટલીક રસપ્રદ વાતો જણાવીએ.
એક રાજાએ તેને તેની પત્ની અને પુત્રવધૂ માટે બાંધ્યો હતો
રાજસ્થાનના ઉદયપુર શહેરથી લગભગ 23 કિમી દૂર આવેલા નાગડા ગામમાં, સાસ-બહુ મંદિર જોવા માટે ખૂબ જ આકર્ષક છે. પરંતુ અમે તમને જણાવી દઈએ કે, ઐતિહાસિક રેકોર્ડ મુજબ, આ કોઈ પણ પ્રકારનું મંદિર નથી જે સાસુ અને વહુથી સંબંધિત છે. તેના બદલે, તે 10મી કે 11મી સદીમાં કછવાહા વંશના રાજા મહિપાલ દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું હતું.
સામાન્ય રીતે એવું માનવામાં આવે છે કે મહિપાલની રાણી ભગવાન વિષ્ણુની ભક્ત હતી. રાજાએ તેની પ્રિય પત્ની માટે એક મંદિર બનાવ્યું, જેમાં તે તેના પ્રિય દેવતાની પૂજા કરી શકે. થોડા સમય પછી રાણીના પુત્રના લગ્ન થયા, જે ભગવાન શિવની પૂજા કરતો હતો. ત્યારે રાજાએ પોતાની વહુ માટે ભગવાન શિવનું મંદિર બનાવડાવ્યું હતું. જે બાદ તેનું નામ સહસ્ત્રબાહુ પડ્યું.
સહસ્ત્રબાહુ થી સાસ બહુ સુધી
ભગવાન વિષ્ણુનું મંદિર સૌપ્રથમ બાંધવામાં આવ્યું હોવાથી, તેને સહસ્ત્રબાહુ મંદિર નામ આપવામાં આવ્યું, જેનો અર્થ થાય છે ‘હજાર-સશસ્ત્ર’, જે ભગવાન વિષ્ણુનો પર્યાય છે. જો કે, પાછળથી, જોડિયા મંદિરો સહસ્ત્રબાહુ તરીકે ઓળખાવા લાગ્યા.. સમય જતાં, નામ પણ અલગ રીતે કહેવામાં આવ્યું. સમય જતાં લોકો તેને સાસ-બહુ મંદિરના નામથી બોલાવવા લાગ્યા. આ મંદિર અન્ય મંદિરો કરતા પ્રમાણમાં મોટું છે.
મંદિરમાં જોવાલાયક સ્થળો –
આ મંદિર એકલિંગજી મંદિરના માર્ગ પર આવેલું છે, જે ભગવાન શિવને સમર્પિત છે. સાસ-બહુ મંદિર પાંચ નાના મંદિરોથી ઘેરાયેલું છે. સાસ મંદિરમાં વિશેષ તહેવારો પર ભગવાન વિષ્ણુની મૂર્તિ મૂકવા માટે આગળના ભાગમાં એક તોરણ છે. તેના ત્રણ દરવાજા ત્રણ દિશાઓ તરફ છે, જ્યારે ચોથો દરવાજો એવા રૂમમાં સ્થિત છે જ્યાં લોકો જઈ શકતા નથી. મંદિરના પ્રવેશદ્વાર પર, દેવી સરસ્વતી, ભગવાન બ્રહ્મા અને ભગવાન વિષ્ણુની મૂર્તિઓ મૂકવામાં આવી છે. મંદિરની દિવાલો પર અદ્ભુત કોતરણી કરવામાં આવી છે. પરંતુ સમયના અનેક આક્રમણો અને પ્રભાવોને કારણે મંદિરના કેટલાક ભાગો ખંડેર હાલતમાં છે.
આ મંદિર 1100 વર્ષ જૂનું છે.
આ મંદિર 1100 વર્ષ પહેલા કચ્છપઘાટ વંશના રાજા મહિપાલ અને રત્નાપાલ દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું હતું. આ મંદિરમાં ભગવાન વિષ્ણુની 32 મીટર ઊંચી અને 22 મીટર પહોળી મૂર્તિ છે જેમાં સો હાથ છે.
મુઘલોએ તેને બંધ કરાવ્યું, અંગ્રેજોએ તેને ખોલ્યું –
આ મંદિર માટેના ઈતિહાસકારોનું માનવું છે કે જ્યારે મુઘલો ભારતમાં આવ્યા હતા, ત્યારે મુઘલોએ સાસ-બહુ મંદિરની પસંદગી કરી હતી અને તેને રેતીથી ઢાંકી દીધી હતી અને સમગ્ર મંદિર પર પોતાનું શાસન સ્થાપિત કર્યું હતું. ભગવાન વિષ્ણુ ઉપરાંત, મંદિરની સંપત્તિમાં શિવની સાથે ઘણી મૂર્તિઓ હતી, જેને મુગલોએ નષ્ટ કરી દીધી હતી. બાદમાં અંગ્રેજો ભારતમાં આવ્યા અને આખા દેશ પર કબજો કરીને આ મંદિરને ફરીથી ખોલવામાં આવ્યું.
