ભારતને પશ્ચિમી દેશોએ સદીઓથી સાપના ચાર્મર્સનો દેશ તરીકે પ્રમોટ કર્યો હશે, પરંતુ આપણા દેશનું જ્ઞાન અને વિજ્ઞાન ખૂબ જ અદ્યતન હોવાના પુરાવા સર્વત્ર પથરાયેલા છે. આવો જ એક પુરાવો તમિલનાડુના તાંજોર શહેરમાં આવેલ બૃહદીશ્વર મંદિર (વૃહદીશ્વર મંદિર) છે, જેને ‘પેરુવુતૈયર કોવિલ’ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. 1003 થી 1010 ની વચ્ચે બનેલા આ મંદિરનું રહસ્ય લગભગ 1000 વર્ષ વીતી ગયા પછી પણ આજદિન સુધી એન્જિનિયરોથી લઈને વૈજ્ઞાનિકો સુધી ઉકેલી શક્યા નથી.
ભગવાન શિવને સમર્પિત આ મંદિર મહાન ચોલ રાજા રાજરાજા-1 દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું હતું, જેના પછી આ મંદિરને રાજા રાજેશ્વર મંદિર તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. એવું કહેવાય છે કે રાજારાજા ચોલ-1 શ્રીલંકાના પ્રવાસે હતા, ત્યારે તેમને સ્વપ્નમાં આ મંદિર બનાવવાનો આદેશ મળ્યો. આ પછી તેમણે મંદિરનું નિર્માણ શરૂ કર્યું. આવો જાણીએ આ મંદિરની વિશેષતા. તંજોર મંદિર લગભગ 13 માળ ઊંચું છે, જેની ઊંચાઈ લગભગ 66 મીટર છે.
દરેક માળ લંબચોરસ આકારમાં છે, જે મધ્યમાં હોલો રાખવામાં આવે છે. દૃષ્ટિથી આ મંદિર ઇજિપ્તના પિરામિડ જેવું લાગે છે. તમને જાણીને નવાઈ લાગશે કે આટલી વિશાળ અને ભવ્ય ઈમારત કોઈપણ પાયા વગર બનાવવામાં આવી હતી. લગભગ 1,000 વર્ષ વીતી જવા છતાં, કોઈપણ પાયા વિનાનું આ મંદિર આજે પણ કોઈ નુકસાન વિના ઊભું છે. તંજોરનું આ રહસ્યમય મંદિર લગભગ 1.3 લાખ વજનના ગ્રેનાઈટ પથ્થરોથી બનાવવામાં આવ્યું છે,
જ્યારે આ મંદિરની 100 કિલોમીટરની ત્રિજ્યામાં ક્યાંય પણ ગ્રેનાઈટ જોવા મળતું નથી. એવું માનવામાં આવે છે કે આ વિશ્વનું પ્રથમ અને એકમાત્ર મંદિર છે, જે ફક્ત ગ્રેનાઈટ પથ્થરોથી બનેલું છે. એવું કહેવાય છે કે આ પથ્થરો લાવવા અને 13 માળના ઉંચા ગર્ભગૃહને ઉભા કરવા માટે 3,000 થી વધુ હાથીઓની મદદ લેવામાં આવી હતી.
આ મંદિરના 13 માળનું નિર્માણ કરવા માટે પથ્થરોને એકસાથે કોઈ કેમિકલ, ચૂનો કે સિમેન્ટથી જોડવામાં આવ્યા ન હતા, પરંતુ પત્થરોના ખાંચો કાપીને તેમને એકસાથે ફસાવીને આટલું વિશાળ બાંધકામ તૈયાર કરવામાં આવ્યું હતું, જે હજાર વર્ષ પછી પણ એ જ રીતે ઉભું છે. આ મંદિરનું સૌથી મોટું રહસ્ય તેનું સ્થાપત્ય છે. તમે આ આર્કિટેક્ચરના પહેલા બે રહસ્યો વિશે જાણતા હશો એટલે કે પાયા વગર અને સાંધા વગરનું બાંધકામ.
આ સ્થાપત્યનું ત્રીજું રહસ્ય એ છે કે આ મંદિરના ગુંબજ પર કોઈ પડછાયો પડતો નથી. આ ગુંબજનું વજન લગભગ 88 ટન છે, જેના પર 12 ફૂટનો સોનેરી કલશ મૂકવામાં આવ્યો છે. ખાસ વાત એ છે કે આ મંદિરના ગુંબજનો પડછાયો ન તો સૂર્યપ્રકાશમાં જમીન પર દેખાતો નથી અને ન તો ચંદ્રના પ્રકાશમાં તેનો પડછાયો દેખાય છે. ગુંબજ વગરના મંદિરનો માત્ર પડછાયો જ જોઈ શકાય છે. આ ગુંબજ એક જ પથ્થરથી બનેલો છે.
આવી સ્થિતિમાં આટલા ભારે પથ્થરને ક્રેન વિના આટલી ઊંચાઈએ લાવીને હજાર વર્ષ પછી પણ તે ન ખસે તે રીતે સ્થાપિત કરવું, આ પોતાનામાં જ મહાન ઈજનેરીની સાબિતી છે.રાજરાજેશ્વર મંદિરનું નામ બૃહદેશ્વર મહાદેવે મરાઠા સેના દ્વારા તંજોર પર કબજો કર્યા પછી આપવામાં આવ્યું હતું. આ 66 મીટર ઊંચું મંદિર લગભગ 240.90 મીટર લાંબુ અને 122 મીટર પહોળું છે.
આ મંદિરનું કેમ્પસ લગભગ 6 ચોરસ કિલોમીટર છે, જેમાં તાજમહેલ જેવી 200 ઇમારતો બનાવી શકાય છે.ભગવાન શિવને સમર્પિત આ મંદિરનું શિવલિંગ પણ અદ્ભુત છે, જેના પર એક વિશાળ પાંચ મુખવાળો સાપ પડછાયો કરવા બેઠો છે. તેની બંને બાજુ 6-6 ફૂટના અંતરે જાડી દિવાલો છે. બહારની દિવાલ પરની મોટી આકૃતિને ‘વિમાન’ કહેવામાં આવે છે, જ્યારે મુખ્ય વિમાનને દક્ષિણા મેરુ કહેવામાં આવે છે.
મંદિરના ગોપુરમમાં બનેલા ચોરસ મંડપની અંદર, એક વિશાળ પ્લેટફોર્મ પર એક પથ્થરમાંથી કોતરવામાં આવેલી 6 મીટર લાંબી, 2.6 મીટર પહોળી અને 3.7 મીટર ઊંચી નંદીની મૂર્તિ છે. ભારતની આ બીજી નંદીની પ્રતિમા છે, જે એક જ પથ્થરથી બનેલી છે. લગભગ 25 ટન વજન ધરાવતી આ પ્રતિમા મંદિર સાથે બનાવવામાં આવી ન હતી, પરંતુ 16મી સદીમાં વિજયનગરના શાસકો દ્વારા બનાવવામાં આવી હતી.
જે મંડપમાં નંદીની મૂર્તિ રાખવામાં આવી છે તેની છત વાદળી અને સોનેરી રંગની છે. તેની સામેના એકમાત્ર સ્તંભમાં ભગવાન શિવ અને તેમના વાહનને નમસ્કાર કરતા રાજાનું ચિત્ર છે. વર્ષ 1987માં યુનેસ્કોએ આ મંદિરને તેની વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઇટ્સમાં સામેલ કર્યું હતું. આ મંદિરમાં સંસ્કૃત અને તમિલ ભાષાઓમાં લખેલા અક્ષરોથી કોતરવામાં આવેલા ખૂબ જ સુંદર શિલાલેખો છે, જેમાં આભૂષણો વિશે વિગતવાર માહિતી આપવામાં આવી છે. આ શિલાલેખોમાં 23 પ્રકારના મોતીની સાથે 11 પ્રકારના હીરા અને માણેકની માહિતી આપવામાં આવી છે. આ દર્શાવે છે કે તે સમયે ભારતનું સુવર્ણ વિજ્ઞાન કેટલું અત્યાધુનિક હતું.
