જ્યારે પણ આપણે રાજાઓ અને બાદશાહોની વાર્તા વાંચીએ છીએ ત્યારે આપણા મનમાં અનેક પ્રકારના પ્રશ્નો આવે છે કે પહેલા રાજાઓ અને બાદશાહો કેવી રીતે જીવન જીવતા હતા…તેમની જીવનશૈલી કેવી હતી? તેઓએ ખોરાક માટે શું ખાધું? અને ન જાણે કેટલા પ્રશ્નો…આપણા દિલ-દિમાગમાં આવતા રહે છે. જો તમે ઈતિહાસ પ્રેમી તેમજ ખાવા-પીવાના શોખીન છો, તો ચોક્કસ તમને રોયલ ફૂડ ઈતિહાસ વાંચવામાં કે જાણવામાં રસ હશે.
જો તમે પણ ખાવાના શોખીન છો અને મુગલાઈ ભોજન વિશે જાણવા ઉત્સુક છો, તો આ લેખ તમારા માટે મદદરૂપ થઈ શકે છે. હા, આજે અમે તમને મુઘલોનું શાહી ભોજન અને તે કેવી રીતે ગોઠવવામાં આવતું હતું તે જણાવીશું. આવો જાણીએ મુઘલોના શાહી ભોજનના ઈતિહાસ વિશે. મુગલાઈ ફૂડ વિશે આપણે જેટલી વાત કરીએ તેટલી ઓછી છે.
ભારતમાં પ્રાચીન કાળથી લઈને અત્યાર સુધી એવી ઘણી એવી મુગલાઈ વાનગીઓ છે, જે આજે પણ ખૂબ જ ભાવ સાથે ખાવામાં આવે છે. હા, બિરયાની, હલીમ, કોરમા, કોફ્તે… અને ખબર નથી શું બધું મુઘલોના સમયથી બનતું રહ્યું છે. ડચ વેપારી ફ્રાન્સિસ્કો પેલ્સાર્ટે તેમના પુસ્તક ‘જહાંગીર્સ ઈન્ડિયા’માં મુઘલ યુગ દરમિયાનના શાહી ભોજનનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. શાહી વાનગીઓ બનાવવા માટે જડીબુટ્ટીઓનો ઉપયોગ કરવામાં આવતો હતો…તાજા માંસ ઉમેરવામાં આવતું હતું, જે શિકારમાંથી લાવવામાં આવતું હતું.
તમને જાણીને નવાઈ લાગશે કે વ્યંઢળો મુઘલ કાળમાં રાજાઓ અને રાણીઓને ભોજન પીરસતા હતા. અમે આ નથી કહી રહ્યા પરંતુ મેનરિકે તેમના પુસ્તક ટ્રાવેલ્સ ઓફ ફ્રે સેબેસ્ટિયન મેનરિકમાં વિગતવાર સમજાવ્યું છે. આમાં મુઘલોની પરંપરાને આગળ વધારતા બાદશાહ શાહજહાંભી તેમની પત્નીઓ સાથે ભોજન લેતા હતા અને નપુંસકો ભોજન પીરસવાનું કામ કરતા હતા.મુઘલો તેમના સ્વાસ્થ્ય પર ખૂબ ધ્યાન આપતા હતા. તેથી જ તેમની રાજવી નક્કી કરવાની જવાબદારી હકીમની હતી.
ત્યાં તેઓ નક્કી કરતા હતા કે આજે ખાવામાં શું બનાવવું, કયો મસાલો વાપરવો અને કયો મસાલો ટાળવો. આ બધી બાબતો પર માત્ર ડોકટરો જ ધ્યાન આપતા હતા. ખોરાક બનાવવા માટે ગંગાના પાણીનો ઉપયોગ થતો હતો. હા, આ વાત બિલકુલ સાચી છે જેનો ઉલ્લેખ અબુલ ફઝલે પોતાના પુસ્તક આઈન-એ-અકબરીમાં કર્યો છે. આમાં ઉલ્લેખ છે કે અકબર ગંગાના પાણીને ખૂબ પવિત્ર માનતો હતો.
તેથી જ મુગલ દરબારમાં તેનો ઉપયોગ પીવાથી લઈને રસોઈ સુધીની દરેક વસ્તુ માટે થતો હતો. ચાંદીનું કામ હોય કે ચાંદીના વાસણો, મુઘલોના રસોડામાં તેનો વ્યાપક ઉપયોગ થતો હતો. એવું કહેવામાં આવ્યું હતું કે તે સ્વાસ્થ્ય માટે ખૂબ જ ફાયદાકારક છે. ચોખાના દાણામાં સિલ્વર વર્કનો ઉપયોગ થતો હતો કારણ કે તે પાચનમાં સુધારો કરે છે અને કામોત્તેજક પણ છે.તે જ સમયે, ચાંદીની થાળીમાં ખોરાક ખાવાથી તે દૂષિત થતું નથી.
આ જ કારણ છે કે ફ્રીજ વગર પણ ખાવાનું એકદમ તાજું રહેતું હતું, જેમાંથી કોઈ ગંધ આવતી નથી અને તમે તેને સરળતાથી ખાઈ શકો છો. મુઘલ કાળમાં આવી ઘણી વાનગીઓ બનાવવામાં આવી હતી, જે આજે પણ શોખથી ખવાય છે જેમ કે- નરગીસ કોફતા, મટન બિરયાની, મુગલાઈ પરાઠા, મટન સીખ કબાબ, મુગલાઈ પુલાવ, નિહારી મટન, ચિકન કોરમા, શમી કબાબ વગેરે. તમે આ મુગલાઈ વાનગીઓનો આનંદ પણ લઈ શકો છો.
