મધ્યપ્રદેશ એટલે દેશનું કેન્દ્રીય રાજ્ય, ભારતની પવિત્ર ભૂમિનો ઈતિહાસ જ્યાં જોડાયેલો છે, સંસ્કૃતિ, ભૂગોળ તમામનો સંગમ આ રાજ્યમાં જોવા મળે છે. આ એક એવું રાજ્ય છે જ્યાં લોકો દરેક તહેવાર અને સંસ્કૃતિમાં ડૂબેલા હોય છે, તેથી જ મધ્યપ્રદેશને દેશનું હૃદય કહેવામાં આવે છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે મધ્યપ્રદેશને નદીઓની માતૃભૂમિ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. હા, મને કહો, આ એક એવું રાજ્ય છે જ્યાં કુલ 207 નદીઓ વહે છે.
અહીં એવી ઘણી નદીઓ છે, જે દેશની પીવા માટે અને ખેડૂતો માટે પાણીની જરૂરિયાત પૂરી કરે છે. મધ્યપ્રદેશ એક માત્ર એવી જગ્યા છે જ્યાં નાનીથી મોટી નદીઓ વહે છે. આ જ કારણ છે કે આ રાજ્યને નદીઓની માતૃભૂમિ કહેવામાં આવે છે. ચાલો આ લેખ દ્વારા કેટલીક મોટી નદીઓ વિશે જાણીએ. નર્મદા નદી દેશની મુખ્ય નદીઓમાંની એક છે, આ નદી લોકોની આસ્થા સાથે પણ જોડાયેલી છે.
તમને જણાવી દઈએ કે, નદી ત્રણ રાજ્યોમાં વહે છે, જેમાં મધ્યપ્રદેશ, ગુજરાત અને મહારાષ્ટ્ર આવે છે. નર્મદા નદીને દેશનું જીવન પણ કહેવામાં આવે છે. નર્મદા નદી અમરકંટકમાંથી નીકળે છે, જે ખંભાતના અખાતમાં આવે છે. નર્મદા નદીની કુલ લંબાઈ 1312 કિમી છે, જેમાંથી તે રાજ્યમાં જ લગભગ 1022 કિમીને આવરી લે છે.બેતવા એ મધ્યપ્રદેશની મુખ્ય નદીઓમાંની એક છે,
જે રાયસેન જિલ્લાના કુમરા ગામમાંથી પણ નીકળે છે. જણાવી દઈએ કે, આ નદી યુપીના હમીરપુરની યમુના નદીમાં પણ જોડાય છે. બેતવા નદીની કુલ લંબાઈ લગભગ 480 કિલોમીટર છે, જેમાંથી 380 કિલોમીટરની મુસાફરી મધ્ય પ્રદેશમાં નક્કી કરવામાં આવી છે. બેતવા નદીની ઉપનદીઓ બીના, કેન, ધસન, સિંધ, ડેનવા જેવી નદીઓ છે, તેને મધ્યપ્રદેશની ગંગા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.
ચંબલ નદીને દેશની મુખ્ય નદીઓમાંની એક ગણવામાં આવે છે, જે ઇન્દોરના મહુના ભડકાલા ધોધમાંથી પણ નીકળે છે. જો આપણે ચંબલ નદીની લંબાઈ વિશે વાત કરીએ, તો તે લગભગ 1024 કિલોમીટરની મુસાફરી કરે છે, પરંતુ હા, યમુના નદીની કોઈ ઉપનદી નથી.
પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર, એવું કહેવાય છે કે ચંબલ નદીનું પૌરાણિક નામ ચર્મણાવતી હતું. આ નદી લગભગ 965 કિમીનું અંતર કાપીને ઇટાવા નજીક યમુના નદીમાં વહે છે. મધ્ય પ્રદેશમાં ચંબલ નદી 325 કિમીનું અંતર આવરી લે છે.તાપ્તી નદી મધ્ય પ્રદેશના બેતુલ જિલ્લામાં મુલતાઈથી વહે છે, જ્યાં તાપ્તી સુરતના ખંભાતમાં જોડાય છે. કુલ લંબાઈ 724 કિમી છે, જે મધ્ય પ્રદેશમાં 279 કિલોમીટરને આવરી લે છે.
તાપ્તી નદી મધ્યપ્રદેશ, મહારાષ્ટ્ર અને ગુજરાતમાંથી વહે છે. બીજી તરફ તાપ્તી નદી મધ્યપ્રદેશ અને મહારાષ્ટ્ર વચ્ચેની સીમા તરીકે કામ કરે છે.મહી નદી પશ્ચિમ ભારતની મુખ્ય નદીઓમાંની એક છે. આ નદી એક માત્ર એવી નદી છે જે કેન્સરના ઉષ્ણકટિબંધને પાર કરે છે. આ નદી મધ્યપ્રદેશના ધાર જિલ્લાના મીંડા ગામમાંથી વહે છે, ઝાબુઆ અને રતલામ જિલ્લામાંથી પસાર થઈને રાજસ્થાનમાં ખંભાતના અખાતમાં પડે છે. કુલ લંબાઈ લગભગ 576 કિમી છે.
