જો તમે ક્યારેય ઉજ્જૈનમાં મહાકાલના દર્શન કરવા ગયા હોવ તો તમે ત્યાં નર્મદા નદી વહેતી જોઈ હશે. ઓમકારેશ્વરના દર્શન વખતે પણ નર્મદાના દર્શન થાય છે. નર્મદા નદી ભારતના બે મોટા રાજ્યો, ગુજરાત અને મધ્યપ્રદેશની એક વિશેષ નદી છે અને ગંગા-યમુનાની જેમ, તેને પણ અત્યંત પૂજનીય માનવામાં આવે છે અને તેને મોક્ષદાયિની કહેવામાં આવે છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે નર્મદા નદી એક એવી નદી છે જે વિરુદ્ધ દિશામાં વહે છે? આવો અમે તમને નર્મદા નદી સાથે જોડાયેલી રસપ્રદ વાતો જણાવીએ.
દેશની મોટાભાગની નદીઓ પશ્ચિમથી પૂર્વ તરફ વહે છે અને બંગાળની ખાડીમાં પડે છે, જ્યારે નર્મદા નદી તેના પ્રવાહની વિરુદ્ધ પૂર્વથી પશ્ચિમમાં વહે છે અને અરબી સમુદ્રમાં પડે છે. નર્મદા નદીને ભારતની 7 મોટી નદીઓમાંની એક ગણવામાં આવે છે. નર્મદા નદી મૈખલ પર્વતના અમરકંટક શિખરમાંથી નીકળે છે. નર્મદાની ઉત્પત્તિ અહીંના એક પૂલમાંથી અને સોનભદ્રના પર્વત શિખરમાંથી છે. અમરકંટક મધ્યપ્રદેશના શહડોલ જિલ્લાના પુષ્પરાજગઢ તાલુકામાં આવેલું છે.
વિપરીત પ્રવાહનું વૈજ્ઞાનિક કારણ
વૈજ્ઞાનિક કારણો જોઈએ તો નર્મદા નદીના ઉલટા પ્રવાહનું કારણ રિફ્ટ વેલી છે. રિફ્ટ વેલી એટલે કે નદીનો ઢોળાવ વિરુદ્ધ દિશામાં છે. નદીનો ઢોળાવ જે દિશામાં છે તે જ દિશામાં નદી વહે છે. આ ઢોળાવને કારણે નર્મદા નદીનો પ્રવાહ પૂર્વથી પશ્ચિમ તરફ રહે છે.
વિપરીત પ્રવાહનું ધાર્મિક કારણ
આ નદીના ઉલટા પ્રવાહ પાછળ પણ એક ધાર્મિક માન્યતા છે. દંતકથા અનુસાર, નર્મદા અને શોણા ભદ્રાના લગ્ન થવાના હતા, પરંતુ લગ્નના થોડા સમય પહેલા જ નર્મદાને ખબર પડી કે ભદ્રાને તેની દાસી જુહિલામાં વધુ રસ છે. નર્મદને અપમાન લાગ્યું અને મંડપ છોડીને વિરુદ્ધ દિશામાં ગઈ અને કુંવારી રહેવાનું નક્કી કર્યું. તે પછી શોણભદ્રએ તેને રોકવાનો ઘણો પ્રયાસ કર્યો, પરંતુ તે રોકાયો નહીં. તેથી જ નર્મદાને આજે પણ કુંવારી નદી કહેવામાં આવે છે.
મધ્યપ્રદેશ અને ગુજરાતની લાઈફલાઈન
નર્મદા નદીને મધ્યપ્રદેશ અને ગુજરાતની જીવાદોરી કહેવાય છે. તેનું મૂળ સ્થાન છોડ્યા પછી, તે લાંબી મુસાફરી કરે છે. નર્મદા નદી 1,312 કિમી સુધી પશ્ચિમમાં વહે છે અને અરબી સમુદ્રમાં ખંભાતના અખાતને મળે છે. આ પહેલા નર્મદા નદી મધ્યપ્રદેશ, ગુજરાત અને મહારાષ્ટ્રના સ્થળોએથી 95,726 ચોરસ કિલોમીટરનું પાણી 1312 લાંબા રસ્તે વહન કરે છે.
